İktisat öğrenimi görmekte olan lisans, yüksek lisans, hatta doktora öğrencilerinden sık sık elektronik mektup alırım. Bunların önemli bir bölümü, Türkiye ekonomisiyle ilgili (belirli) istatistiklerin nereden bulunacağına ilişkindir. Verdiğim yanıt genelde aynıdır. O bakımdan “o yanıtımı” biraz daha genelleştirip burada daha kolay ulaşılabilir hale getirmek istiyorum. Bu notun amacı, bu konudaki kendi bireysel bilgi, tercih ve deneyimlerimi ve bazı yorumlarımı okuyucularla paylaşmakla sınırlıdır. Aşağıda sözü edilen kaynaklar, sadece, benim kullanmayı tercih ettiğim “temel” kaynaklardandır ve Türkiye ekonomisiyle ilgili verilere, elbette ki sadece bu yollarla ulaşıl(a)mayacağı da açıktır. Bu nedenle, yazının sonunda, bazı ek linklere de yer verilmiştir.
(1) TCMB Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS)
Türkiye (ekonomisi) ile ilgili istatistikler, TÜİK (eski adıyla DİE) tarafından yıllardır bir türlü internet kullanıcılarının kolay, düzenli, periyodik ve ücretsiz erişimine sunulamamıştır. Bu nedenle, ben Türkiye ekonomisiyle ilgili istatistiklere (günlük/haftalık/üç aylık/aylık/yıllık verilere) gereksinim duyduğumda, esas olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası‘nın “Elektronik Veri Dağıtım Sistemi“ne (EVDS) başvururum. Aradığım ve sizin de arayabileceğiniz pek çok veri, TCMB’nin EVDS’inde (özellikle, “Genel İstatistikler” bölümünde) 4 Ocak 1995’ten bu yana kullanıma hazır vaziyettedir. Sistemin en eski kullanıcılarından birisi olduğum için, TCMB’nin bu alanda geçen 12 yılda gösterdiği son derece başarılı gelişimi de yakından izleyebilme şansım oldu. Sistem zaman içinde giderek daha da “kullanıcı dostu” hale getirildi. Aradan geçen bunca yıla rağmen, asıl işi istatistik derlemek, üretmek ve dağıtmak olan TÜİK’in hala kullanışlı bir veri dağıtım sisteminin bulunmaması gerçekten çok üzücü.
(2) TÜİK’in “Dağınık ve Karmaşık” Veri Dağıtım Sistemi
Bazen, TCMB’nin EVDS’sinde bir eksiklik veya sorun varsa, TÜİK’in sayfalarına başvurduğum da oluyor:
(a) TÜİK’in ana sayfasında, sol tarafta, konulara göre istatistik başlıkları yer almaktadır. O başlıklardan ilgili olana girince, her bir başlık için şu dört alt başlıkla karşılaşılır: “Son Haber Bülteni”, “Veri”, “Metaveri” ve “Yayınlar”. Bu dört başlıktan “Veri” kısmına tıklandığında, “İstatistiksel Tablolar” listesine ve dolayısıyla nihayet verilere (MS Excel) formatında ulaşılabilir. Birkaç denemeden sonra göreceğiniz gibi, peşpeşe açılan yeni sayfalar, verilerin kendi bilgisayarınıza aktarılmasında karşılaşılan güçlükler ve ulaşılabilen verilerin çoğu değişken için sadece son birkaç yıl için ve sadece yıllık bazda olması, sizi kolayca canınızdan bezdirebilir. Eklemek gerekir ki, kullanıcıların işini kolaylaştırmak amacıyla “Veriler” başlığı altına yerleştirilen “Dinamik Sorgulama” seçeneği ise, maalesef aramayı iyice içinden çıkılmaz derecede karmaşıklaştıracak kadar kötü ve sistematiklikten uzak bir biçimde tasarlanmış.
(b) TÜİK verilerine ulaşmak için kullanabileceğiniz bir başka (kullanışsız?) yöntem ise şu: Aradığınız veriyle ilgili “son bülten“e giriyor ve eğer aradığınız veri (tesadüfen) son günlerde yayınlandıysa, ilk sayfada ilgili bültene ulaşıyorsunuz. Sonra, açılan bülten sayfasının dibinde çoğu kez var olan “eski” (yıllık?) verilere (şansınız yaver giderse) yine MS Excel formatında ulaşıyorsunuz. Elbette veri sıklığını seçme ve uzun bir dönem için veri bulabilme şansınız olmayacaktır, bu yolda da.
(c) Başka bazı ayrıntılı TÜİK verilerine ise, özel sipariş yoluyla (e-mail veya posta yoluyla) ulaşılabiliyor. Bunun için, TÜİK ana sayfasındaki “Bilgi Talebi” linkinde belirtilen adres ve koşullara uygun biçimde iletişim kurularak veri talebinde bulunuluyor. Fakat çoğu kez, veri elde edebilmek için ücret ödemiş olsanız bile, size gönderilen veriler istediğiniz dönem, sıklık ve ayrıntıda olmayabiliyor.
(d) Sonuç olarak, TÜİK’in internet sitesinin, istatistiksel veri temini açısından (hâlâ) oldukça kullanışsız olduğunu söyleyebilirim. Bu nedenle, sanırım siz de, birkaç denemeden/kullanımdan sonra “bunalacak” ve tekrar bağlanmak için birkaç yıl daha geçmesini ve bu arada TÜİK’in istatistik dağıtım sisteminin gerçekten “iyileştirilmesini” ümit eder hale geleceksiniz.
(3) DPT’nin “Temel Ekonomik Göstergeler”i
Bazen, “yıllık” verilere gereksinim duyduğumda, Devlet Planlama Teşkilatı‘nın (DPT) “Temel Ekonomik Göstergeler“ine (TEG) baktığım da oluyor. Sayfadaki DPT verileri MS Excel formatında ve çoğu kez eski verilerin olduğu sütun veya satırları “kapatmış/gizlemiş” (hide) oluyorlar. Onları “açınca”, genelde eski verilere de ulaşılabiliyor. Bu “ipucu”, sanırım geçmişte pek çok öğrencime yardımcı oldu. Ama, yine de, “hide” edilmiş sütun veya satırlardaki verileri kullanırken oldukça şüpheci olmakta ve ulaşılan bu “gizli” verileri mutlaka en az bir başka kaynaktan daha kontrol etmekte fayda var. (Bu uyarımın sebebini, TEG’e giren şüpheci kullanıcılar bir gün mutlaka anlayacaktır.)
DPT’nin bu basılı ve online erişime açık veri arşivine kısmen rakip olabilecek görece yeni bir sayfayı da, burada belirtmek gerekir: Hazine Müsteşarlığı‘nın “Ekonomik Göstergeler” başlıklı derlemesi.
(4) IMF’nin IFS CD-ROM’u
Eğer çalıştığınız kurumun veya okuduğunuz üniversitenin kütüphanesinin internet üzerinden (online) veya CD-ROM aboneliği varsa, Uluslararası Para Fonu‘nun (IMF) “International Financial Statistics” (IFS) CD-ROM’larından da yararlanabilirsiniz. IFS’nin Türkiye bölümünde; ilgili Türk kurumlarından sağlanan aylık veya yıllık makroekonomik veriler, ki bazı değişkenlerin verileri yıllık olarak 1950 veya 1946’ya dek geri gider, kolayca ulaşılabilir formatta sunulmuştur. Ancak, IFS’den veri temin ederken dikkat edilecek önemli bir nokta, hele çalışılan dönem uzunluğu fazlaysa, verilerde ulusal tasnif, birim veya sistem değişikliği gibi nedenlerle oluşabilen kırılma noktalarının (veri bankasında kalın mavi rakamlarla vurgulanmıştır), ilgili seriyi bir bütün olarak kullanamayabileceğiniz anlamına gelip gelmediğidir.
(5) DİE/TÜİK, DPT ve HM’nin Uzun Dönemleri Kapsayan Yıllık Verileri
1920’lerden başlayan yıllık makroekonomik verilere gereksinim duyulduğunda, TÜİK, DPT ve HM’nin şu istatistikleri sanırım rakipsiz ve en güvenilir kaynaklar:
- TÜİK: İstatistik Göstergeler, 1923-2005 [CD-ROM olarak da mevcut]
- DPT: Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, 1950-2004
- HM: Hazine İstatistikleri, 1980-2003
Bu iki yayının basılı versiyonlarına da bazı kütüphanelerden ulaşılabilir. Yeri gelmişken, Türkiye’nin 1949 öncesindeki milli gelir hesapları için tek ayrıntılı (basılı) kaynağın “Bulutay, Tuncer, Yahya S. Tezel ve Nuri Yıldırım (1974), Türkiye Milli Geliri : 1923-1948, Ankara: AÜSBF Yayınları” olduğunu da belirtmek gerekir.
(6) Geleneksel/Basılı İstatistik Yayınlarının Vazgeçilmezliği
Türkiye ekonomisiyle ilgili çok eski (özellikle 1984’ten önceki) istatistiksel veriler gerektiğinde, bizim Ankara’daki SBF Kütüphanesi gibi, eski/köklü fakülte kütüphanelerindeki istatistik odalarına/bölümlerine gitmek ve “tozlu” istatistik yayınlarına başvurmak gerçekten kaçınılmaz hale gelebilir. Bu yol, benim 1996’dan sonra, giderek seyrekleşse de, hâlâ başvurduğum “nostaljik” ve güzel bir yoldur.
Yazıyla İlgili Yararlı Bazı Linkler
- Ulusal Veri Yayımlama Takvimi
- Türkiye Ekonomisiyle İlgili Ekonomik Veri Kaynakları
- Dünya Ekonomisiyle İlgili Ekonomik Veri Kaynakları
- OFFSTATS: Official Statistics on the Web
- Eurostat
- OECD’s Statistics Portal
- IMF’s World Economic Outlook Databases
- Güncel Bilgi (2007.10.02): “TÜİK Veri Tabanı Uygulamaları“
- “Türkiye Ekonomisi İstatistiklerine Erişim Hakkında Güncel Bir Değerlendirme” (2013.05.14)
Not: Bu günlük yazısı, ilk olarak, http://ekon-elek.blogspot.fr/2007/05/trkiye-ekonomisi-istatistikleri.html adresindeki eski günlüğümde yayınlanmıştır.