Web1, Web2 ve Web3 Açısından “Silikon Vadisi” (ABD) – “Kripto Vadisi” (İsviçre) Karşılaştırması ve “Beceri Vadisi”ne (Türkiye) Giden Yol

Web1 (1990’lar – 2000’lerin başı) statik web siteleri ve tek yönlü bilgi akışı ile öne çıkmıştır. Kullanıcılar “okur”, ama içerik üretimi sınırlıdır. Web2 (2000’ler – 2020’lerin başı) ise sosyal medya, platform ekonomisi ve kullanıcıların içerik üretip paylaşabilmesini beraberinde getirmiştir. Ancak Web2’de veriler ve değer büyük ölçüde merkezî platformların (Google, Meta, Amazon vb.) elindedir. Öte yandan, Web3’ün (2020’ler – …) ayırıcı özellikleri blokzincir, kripto varlıklar, akıllı sözleşmeler ve DAO’ların (Decentralized Autonomous Organization, Türkçesi: Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) varlığı, başka bir deyişle merkezsizleşme (decentralization), sahiplik ve değer paylaşımıdır.(*)

ABD’deki Silikon Vadisi, Web1 ve Web2’nin doğduğu ve kurumsallaştığı merkez olarak görülebilir. Web1 döneminde (örn. Netscape, Yahoo), Web2 döneminde (örn. Facebook, Google, Twitter, Apple) buradaki girişimler küresel internet düzenini şekillendirmiştir. Bu nedenle Silikon Vadisi, “merkeziyetçi platform kapitalizmi”nin beşiği olarak değerlendirilebilir.

İsviçre’nin Zug kantonundaki Kripto Vadisi (Crypto Valley), 2015’ten itibaren Ethereum Vakfı’nın burada faaliyet göstermesiyle hızla büyümüştür. Bu ekosistem blokzincir şirketlerine, tokenizasyon girişimlerine, DAO yapılarına ve Web3 uygulamalarına ev sahipliği yapmaktadır. Zug’un vergi ve regülasyon ortamı, özellikle Web3 ve token ekonomisine uygundur. Bu nedenle Zug’taki Kripto Vadi Web3’ün kurumsal merkezi gibi yorumlanabilir.

Bu noktada belirtmek gerekir ki, Silikon Vadisi’nin DNA’sı risk sermayesi + hızlı ölçeklenme + küresel kullanıcı toplama → platform gücü ve veri tekeli (yani Web2) gibi düşünülebilir. Zug Kripto Vadisi’nin özünde ise hukuk + finansal inovasyon + merkeziyetsizlik → token ve blokzincir tabanlı iş modelleri (Web3) vardır.

Özetle, Silikon Vadisi internetin altyapısını ve büyük platformlarını geliştiren merkez olarak Web1 ve Web2’nin; Zug Kripto Vadisi ise merkeziyetsiz internetin (decentralized web) deneme sahası, kripto varlıkların ve token ekonomisinin geliştirilme merkezi olarak Web3’ün merkezi gibi yorumlanabilir.

İstanbul’da kurulmakta olan Beceri Vadisi (Skills Valley Istanbul, Twitter/X, Instagram) hazırlanan iş planına ve saptanan ana hedeflerine uygun biçimde öncelikle Zug’taki Kripto Vadisi ile işbirliği içine girerek bir İkiz Vadi (Twin Valley) oluşturacak, ama ileride gerekirse Silikon Vadisi ile de etkileşime girecektir. Beceri Vadisi’nin faaliyet alanlarını ve hedeflerini önümüzdeki haftalarda ayrıntılı biçimde ele almaya başlayacağım.


(*) Bu yazıda geçen bazı kavram ve ilişkiler hakkındaki çeşitli yararlı ek okumalar için şu kaynaklara bakabilirsiniz: