Asgari ücret artışlarının enflasyonu ve işsizliği artırıcı olası etkileri, gerek dünya gerekse Türkiye ekonomisinde zaman zaman yoğun biçimde tartışılan konulardandır. Çoğu zaman ve çoğu ülkede, kamuoyunda (genelde iktisatçı olmayanlar tarafından) bu etkiler kesinlikle gerçekleşecek ve çok güçlü etkilermiş gibi kabul edilir. Bu nedenle, asgari ücrete zam yapılmasının gündemde olduğu günlerde, pek çok kişi veya kurum sıklıkla, enflasyonu körükleyeceği ve/veya (işten çıkarmalar nedeniyle) işsizliği yükselteceği gerekçesiyle bilinçli veya bilinçsiz biçimde, asgari ücret zamlarına (sert biçimde) karşı çıkar.*
Öte yandan, asgari ücret zamlarının Türkiye’deki olası enflasyonist etkilerinin yüksek olup olmadığına ilişkin ekonometrik ve/veya zaman serisi analizleri ise oldukça azdır. Bu nedenle, bu blog yazısının amacı, iktisatçı olmayanların da görece kolayca anlayabileceği biçimde, 1976-2025 yıllarındaki söz konusu enflasyonist etkilerin yüksek olup olmadığına ilişkin giriş düzeyinde bir istatistiksel analiz yapmak ve böylece, konu ile ilgili yapılması gereken ayrıntılı (ileri düzeydeki) iktisadi araştırmaları olabildiğince teşvik etmektir.
Henüz tamamlanmamış olan bu blog yazısında (önümüzdeki günlerde) özellikle şu iki grafikteki hesaplama sonuçları ve ampirik bulgular (daha) ayrıntılı biçimde değerlendirilecektir:
Şekil 1:
Yukarıdaki şekilde, 1974’ten bu yana Türkiye’de asgari ücrete (AÜ) bir seferde %3’ten daha yüksek yapılmış olan 60 zammın her birinden önceki ve sonraki 12’şer ayda TÜFE’sinin (TÜİK) seyri gösterilmektedir. Şekildeki 60 AÜ zammın her birinin TÜFE üzerindeki olası izdüşümleri, eğriler tek tek isimlendirilmeksizin, sadece farklı dönemler için farklı renklerle gruplandırılarak karşılaştırılmıştır.
Şekil 2:
Şekil 2’de ise, TÜFE’nin, belirli dönemler itibariyle AÜ zammı öncesindeki ve sonrasındaki 12’şer aylık dönemlerdeki ortalama seyri görülmektedir. Her iki şekilde de, TÜFE’nin AÜ zammı sonrasında öncesine kıyasla bir yükselme (yukarı doğru “kırılma”) olup olmadığı, yukarıda (girişte) sözü edilen “AÜ zamlarının enflasyonist olduğuna ilişkin argüman”ın geçerli olup olmadığının kaba bir göstergesi olarak düşünülebilir.
Önümüzdeki günlerde/haftalarda fırsat bulunca, yukarıdaki iki şekille ilgili gerekli ayrıntılı açıklama ve değerlendirmeleri ve dolayısıyla ortaya çıkan iktisat politikası sonuçlarını buraya yazacağım. Dolayısıyla, eğer konu ilginizi çektiyse, sayfayı birkaç gün/hafta sonra yeniden ziyaret etmeniz yararlı olabilir.
* Türkiye’de asgari ücret zamlarıyla ilgili çok yönlü bazı güncel analiz ve tartışmalar için, benim şu dört çalışmama ve orada kaynak olarak gösterilen diğer yayınlara bakabilirsiniz: Kibritçioğlu (2024a, 2024b, 2024c ve 2025).